MANTRA
Ku
Deni Kurnia Mulloh
Sajarah Mantra
Mantra geus hirup lila di
tatar Sunda. Dina naskah Sanghyang Siksa Kandang Karesian (1518 M/ 1440 Saka)
nétélakeun:
Hanyang nyaho disakwéh ning aji mantra ma:
jampa-jampa, geugeu(ing), susuratan, sasaranaan, kaséangan, pawayagahan,
puspaan, susudaan, huriphuripan, tu(n)duk iyem, pararasén, pasakwan; sing
sawatek aji sang brahmana tanya.
Hartina: Hanyah
nyaho sakabéh aji kayaning: jampa-jampa, geugeu(ing), susuratan, sasaranaan,
kaséangan, pawayagahan, puspaan, susudaan, huriphuripan, tu(n)duk iyem,
pararasén, pasakwan; sakabéh watek aji tanya Brahmana.
Dina katerangan di
luhur katangén yén mantra geus lila hirup di Sunda. Nurutkeun sawatara ahli,
mantra téh gumelarna dina mangsa animisme/dinamisme, raket patalina jeung
kapercayaan urang Sunda alam harita. Jalma nu weruh jeung apal kana rupa-rupa
mantra sok disebut Barahmana.
Wangenan Mantra
Mantra téh kaasup wangun puisi bébas anu
ngawujud kakuatan bébas anu ngandung kakuatan gaib (magis). Dipakéna tara sagawah.
Mantra biasana dipapatkeun ditalar. Maksudna sangkan bisa ngagunakeun kakuatan
gaib pikeun ngahontal hiji tujuan. Nilik tujuan anu baris dihontalna, mantra
téh bisa dibagi dua golongan, nya éta mantra pikeun kasalametan atawa
kamaslahatan, upamana waé pikeun ngubaran atawa pikeun ngajaga kebon tina
gangguan hama
Mantra dina wangun
lisan, biasana diapalkeun. Cara nyebarkeunana tatalépa ti hiji jalma ka jalma
lian. Mantra dipercaya bisa ngadatangkeun kakuatan gaib, kukituna aya aturan
jeung pantranganna. Hal-hal nu kudu dipigawé sangkan mantrana teu cambal disebutna pameuli,
saperti puasa, mati geni, tatapa, tirakat, ngisat diri, jeung sajabana ( Ajip
Rosidi, 1995: 29).
Klasifikasi/Papasingan Mantra
Yus Rusyana ngabagi mantra jadi genep, nya éta:
1). Jangjawokan
Jangjawokan nya éta
mantra nu dipaké pikeun atawa rék milampah hiji pagawéan. Tujuanan sangkan
pinunjul hasilna, tur nu ngalampahkeunana aya dina kasalametan atawa karahayuan
(Yus Rusyana, 1970: 12), contona:
Jangjawokan Paranti
Dipupur
Pupur aing pupur panyambur
panyambur panyangking rupa
nyalin rupa ti Déwata
nyalin sari Widadari
nya tarang lancah mentarangan
nya halis katumbirian
nya irung kuwung-kuwungan
dideuleu ti hareup sieup
disawang ti tukang lenjang
ditilik ti gigir lenggir
mangka welas mangka asih ka nu dipupur
diténjo ku saider kabéh
Jangjawokan Paranti Rék dangdan
Satingkes pantes
sarangkep cakep
anu nyangsang
mangka gandang
anu nyampay
matak palay
anu meulit matak
muhit
ti hareup
geugeut mireungeuh
ti tukang melang
nu nyawang
kabéh panyari
awaking
Jangjawokan Paranti Seuri
Puruluk buy tina
huntu
paralak bay tina
létah
seukeut seuri
tajem pantes
prét mayang prét
solasih
rét nu hayang
rét nu asih
asih ka seuri
awaking
Si Semar
hah-hah-hah-hah
Si Semar
hih-hih-hih-hih
Si Semar
anggulitek angguliyeng
2). Asihan
Asihan nya éta mantra
nu dipaké pikeun ngawasa atawa mangaruhan sukma nu lian, nu dipikacinta supaya
bogoheun, jeung nu mapatkeunana pinunjul kakasépanana atawa kageulisanana nepi
ka pada mikaasih (Yus Rusyana, 1970: 11), contona:
Asihan Si Burung Pundung
Asihan aing si burung pundung
maung pundung datang amum
badak galak datang depa
oray laki datang numpi
burung pundung burung cidra ku karunya
malik welas malik asih ka aing
Asihan Paranti Nyeupah
Seureuh seuri
pinang nangtang
apuna galugat angen
gambirna pamuket angen
bakona gulaga sari
coh nyay
cucunduking aing
taruk haréndong
cucunduking aing
taruk paku hurang
keuna ku asihan awaking
asihan si leugeut teureup
3) Jampé
Jampé nya éta nu
dipaké paranti nyageurkeun kasakit jeung kacilakaan, upamana kabeureuyan, jéngkoleun,
jeung sajabana (Yus Rusmana, 1970: 13), contona:
Jampé Dicoco Kala
Kalaka kaliki
kala lumpat ka sisi cai
aing nyaho ngaran sia
ngaran sia kulit cai
tawa tawe
ditawa ku sang indung putih
tiis ti peuting waras ti beurang.
4). Ajian
Ajian nya éta mantra
nu dipaké pikeun meunangkeun kakuatan pribadi. Misalna sangkan ludeungan,
bedas, weduk, awét ngora, jeung sajabana. Atawa pikeun ngajaga lembur, raja
kaya, pepelakan, ingon-ingon, jeung sajabana. Salian ti pikeun ngajaga diri,
ajian sakapeung diparuhit ku tukang teluh (Yus Rusyana, 1970: 12), contona:
Ajian Kabedasan
Dampal suku ngabatu datar
bitis ngabatu wilis
nyurup ka badana
nyurup ka sumsumna
getih sabadan
bulu sabadan
bedas ngala ka aki
5). Singlar
Singlar nya éta
mantra nu dipaké pikeun nyinglar gangguan jurig, kuntilanak, lelembut, musuh,
sasatoan nu galak, jeung hama
Singlar ka Musuh
Curulung cai ti manggung
barabat ti awang-awang
cai tiis tanpa bisi
mun deuk nyatru ka si itu
mun deuk bala ka si éta
anaking palias teuing
6). Rajah
Rajah nya éta mantra
nu dipaké upama rék ngambah leuweung amu sanget, muka pihumaeun, nyieun
babakan, nalukeun siluman-silemin, ngaruat jeung sajabana. Salian ti éta, rajah
mangrupa bubuka dina carita pantun, aya rajah bubuka jeung rajah panutup atawa
pamunah (Yus Rusyana, 1970: 13), contona:
Rajah Citra Kasunyian
Hong citra kasunyian
hong citra kasundulan
jleg bumi
jleg manusa
jleg sétan
manusa wisésa
sétan sampurna
sampurna kersaning Alloh
ashadu alla ialaha ilalloh
waashaduanna Muhammadarosululloh
Rajah Muka Pihumaeun
Bismillaahirohmaanirrohim
nyi usuk-usuk bumi
aki usuk-usuk bumi
manyusup bumi pakuan
sri angko wulu tumpuh timur tatar wétan
nya di dieu lemah putih piparéeun
sri bangbang sri bujang ka kidul
istan isan
DAPTAR PABUKON
Rosidi, Ajip.
1995. Puisi Sunda Jilid 1. Bandung
Rusyana, Yus. 1970. Bagbagan Puisi Mantra Sunda. Bandung
Salmun, M.A.
1963. Kandaga Kasusastraan Sunda. Bandung-Jakarta
Ganako N.V.
Sumarsono,
Tatang. 1984. Pedaran Sastra Sunda. Bandung
Tidak ada komentar:
Posting Komentar