PRAGMATIK DINA PANGAJARAN BASA SUNDA

Abstrak

Ieu tulisan mangrupa dèskripsi  pangajaran pragmatik dina basa Sunda anu ngalibetkeun aspek penting komunikasi basa hubunganana jeung pangajaran basa Sunda di sakola. Tujuanana pikeun kamekaran pangajaran basa Sunda sangkan bisa dipakè dina hirup kumbuh panyaturna, anu dina ieu hal pamilon didik. Dina ieu tulisan dipedar ogè ngeunaan laku basa dina pamakèan basa Sunda  anu mangaruhan prosès komunikasi basa.

Kecap konci: pangajaran, basa Sunda, pragmatik

Bubuka

Pangajaran di sakola kiwari nungtut kaparigelan siswa jeung guruna. Pangajaran basa Sunda dipiharep bisa ngabantu siswa mikawanoh dirina sorangan, ngungkabkeun gagasan jeung perasaan, ilubiung jeung masarakat sarta ngagunakeun kamampuh analitis jeung imajinatif nu aya di dirina. Pangajaran basa Sunda diarahkeun pikeun ningkatkeun kamampuh pamilon didik dina ngalakukeun hubungan komunikasi ngagunakeun basa Sunda nu bener tur merenah boh lisan boh tulisan. Lian ti èta, pangajaran basa Sunda dipiharep numuwuhkeun kapekaan dina ngalakukeun hubungan sosial, sarta ngahargaan bèbèdaan jeung kasang tukang budaya Sunda. Pamilon  didik dipiharep lain mampu maham kana informasi anu lugas jeung tersurat wungkul, tapi informasi anu kias jeung tersirat.

The Northwest Regional Education Laboratory USA ngaidèntifikasi ayana genep konci dasar pangajaran idèal saperti ieu di handap.

1)      Pangajaran mibanda ma’na: pamahaman, relevansi, jeung ’penilaian’ pribadi miboga anu hubunganana raket patalina jeung kapentingan siswa dina neuleuman eusi matèri pangajaran. Pangajaran hubunganana deukeut jeung kahirupan nyata nepi ka siswa boga kasadaran diajar pikeun kahirupan di mangsa nu bakal datang;

2)      Nerapkeun pangaweruh: kamampuh siswa nerapkeun pangaweruh anu geus dicangking dina kahirupan mangsa ayeuna atawa mangsa nu bakal datang.

3)      Pola pikir nu luhur: siswa bisa muka pikirana kalawan kritis jeung kreatif dina ngumpulkeun data, pamahaman kana isu jeung pikeun mèrè bongbolongan kana hiji masalah nua aya.

4)      Kurikulum nu dimekarkeun kudu dumasar standar. Eusi pangajaran kudu dipakaitkeun jeung standar lokal, provinsi, nasional, kamekaran èlmu pangaweruh jeung teknologi, sarta dunya gawè.

5)       Rèsponsif kana budaya: guru kudu maham jeung ngahargaan kana ajèn, kapercayaan, jeung kabiasaan siswa, babaturan, pendidik, jeung masarakat tempatna ngadidik.

6)      Pangajèn autèntik: ngagunakeun rupa-rupa stratègi mèrè nilai (misalna pancèn terstruktur, kagiatan siswa, oservasi, jstè) anu ngarèfleksikeun hasil diajar sabenerna.

Pangajaran basa dijalankeun ngaliwatan pamarekan komunikatif, pamarekan tèmatis, jeung pamarekan terpadu. Pamarekan komunikatif mèrè isarat sangkan pangajaran basa di sakola diorientasikeun kana kamampuh makè basa salaku alat komunikasi (lain ngan saukur tiori pangaweruh basa wungkul). Pamarekan tèmatis mèrè saran sangkan pangajaran siswa dibeungkeut ngagunakeun tèma-tèma nu deukeut jeung kahirupan siswa, digunakeun pikeun sarana ngalatih maca, ngaregepkeun, nulis, jeung nyarita. Pamarekan terpadu mèrè saran sangkan pangajaran basa tèh dumasar kana wawasan whole language, nya èta wawasan diajar basa nu intina mèrè saran sangkan kagiatan pangajaran basa dilakukeun terpadu antara maca, ngaregepkeun, nulis, jeung nyarita. Ieu konsèp lamun dilaksanakeun dina jangka waktu nu panjang bakal ngahontal kamampuh kemahawicaraan.

Prinsip anu kudu dijadikeun dasar ku guru dina pangajaran basa Sunda nya èta basa Sunda jadi hiji kaparigelan, diantarana pengintegrasian antara wangun jeung harti, leuwih ngutamakeun kana kamampuh makè basa sacara praktis, sarta interaksi anu produktif antara guru jeung siswa. Prinsip kahiji pangaweruh jeung kaparigelan basa nu dicangking tèh mangpaat pikeun komunikasi sapopoè (meaningful). Prinsip kadua nya èta siswa dipiharep bisa nyangking ide anu dikedalkeun ngaliwatan basa, boh lsan boh tulisan, sarta mampuh ngedalkeun gagasan ngagunakeun basa, boh lisan boh tinulis.

Alusna mah pangajaran basa cicing deui dina tempat asalna, aya dina kalungguhan nu sabenerna, nya èta ngalatih siswa maca salobana, nulis salobana, diskusi salobana, jstè. Misalna, maca warta, maca carpon, maca iklan, ngaregepkeun wawaran, jstè, nepi ka basa jadi pangajaran nu bisa mincut sarta ngandung mangpaat nu gedè keur siswa.

Kiwari, rèspon siswa kana pangajaran basa Sunda kurang alus, katingali tina kurang dariana ngerjakeun pancen-pancen sarta kurang makèna siswa kana pangajaran basa Sunda nu geus diajarkeun dina kahirupan sapopoè. Ieu hal miboga sababaraha alesan, kahiji siswa teu kapincut ku cara ngajarkeun guruna kusabab bisa jadi guru kurang ngawasa matèri pangajaran atawa kurang inovatif dina ngagunakeun mètode pangajaran, kadua basa Sunda geus dianggap hèsè saacan nyoba diragakeun ku siswa sabab dina basa sapopoèna siswa teu makè basa Sunda (jadi tugas guru pikeun numuwuhkeun motivasi siswa pikeun ngagunakeun basa Sunda), katilu pangaweruh nu diajarkeun kurang deukeut jeung kahirupan siswa.

Dumasar katerangan di luhur, pragmatik miboga peran dina pangajaran basa dimana pangajaran pragmatik mèrè lolongkrang dina prosès diajar ngajar basa Sunda sangkan siswa parigel tur mahèr ngagunakeun basa lisan jeung tulisan pikeun kapentingan komunikasi praktis dina rupa-rupa kontèks jeung situasi katut rupa-rupa kaperluan panyatur dina hirup kumbuhna.  

Fungsi  jeung Tujuan Pragmatik dina Pangajaran Basa Sunda

Pragmatik maluruh hubungan laku basa jeung konteks tempat kajadianana, waktuna, jeung kaayaan panyatur nu marakèna. Pragmatik ogè tangtuna maluruh hubungan ma’na jeung rupa-rupa situasi omongan.

Bisa ogè disebutkeun sarat-sarat nu ngabalukarkeun luyu henteuna makè basa dina komunikasi boh lisan boh tulisan jadi pedaran utama pragmatik. Ku kituna pragmatik mangaruhan pisan kana pangajaran basa Sunda nya èta fungsi komunikasi, nepikeun amanat/talatah ka nu lian (pikiran, rasa, jeung kahayang) boh ku nyarita, nulis, ngaregepkeun, atawa maca. Jadi, ana kitu, nu kudu diajarkeun tèh ceuk pragmatik mah lain tiori/ pangaweruh ngeunaan basana (tata basa), tapi kamahèran ngagunakeun basa keur kaperluan komunikasi tèa. Pragmatik ngutamakeun latihan prakprakanana makè basa dina nyarita, nulis, maca, jeung ngaregepkeun; lain ngajarkeun tata basa nu sipatna formal tur abstrak

Pangajaran pragmatik miboga peran pikeun pangajaran basa Sunda anu ditètèlakeun dumasar tujuan ieu di handap.

1)      Pamilon didik nyangking pangalaman basa Sunda;

2)      Pamilon didik ngajènan sarta reueus kana basa Sunda salaku basa daèrah di Jawa Barat, nu mangrupa basa indung pikeun masarakat panyaturna;

3)       Pamilon didik ngarti kana basa Sunda tina jihat wangun, harti, jeung fungsi, sarta mampuh ngagunakeun basa Sunda kalawan luyu jeung krèatif dina mangrupa-rupa kontèks (tujuan, kaperluan, jeung kaayaan).

4)      Pamilon didik mampu ngagunakeun basa Sunda pikeun ningkatkeun kamampuh intelektual, ”kematangan” èmosional, jeung ”kematangan” sosial.

5)      Pamilon didik miboga kamampuh jeung kadisiplinanan dina makè basa Sunda (nyarita, maca, nulis, jeung mikir)

Pragmatik jeung Peran Laku Basa dina Pangajaran Basa Sunda

Pragmatik maluruh bagbagan makèna basa keur kaperluan nu tangtu dina hiji situasi, patalina basa jeung kontèks makèna, atawa carana milih kalimah anu luyu tur keuna jeung pangabutuh panyatur. Pragmatik ngulik kondisi umum komunikasi basa anu ngawujud dina runtuyan kalimah. Ari runtuyan kalimah anu luyu jeung kontèks makèna disebut wacana. Dina makèna basa, kontèks wacana ngarojong cara ngama’naan omongan anu raket patalina jeung polah basa atawa laku basa.

Laku basa atawa polah basa (language event, speech act) mangrupa paripolah omongan anu dipakè ku panyatur waktu komunikasi basa. Ku lantaran pangajaran basa Sunda mibanda fungsi komunikasi, ku kituna aya sababaraha komponèn omongan anu mangaruhan laku basa dina prosès komunikasi antara panyatur jeung pamiarsa dina hirup kumbuhna, nya èta,

1)      Undak-usuk basa, nya èta sopan santun makèna basa waktu ngalakukeun komunikasi. Palebah dieu undak usuk basa atawa tata krama basa tèh jadi hiji sistem ngagunakeun ragam basa anu raket patalina jeung kakawasaan, kalungguhan, kaakraban, jeung kontak antara panyatur jeung pamiarsa katut jalma nu dicaritakeun.

      Hal ieu mangrupa salah sahiji tina sawatara pangajaran basa Sunda nu penting dipikaweruh siswa sangkan siswa bisa ngagunakeun basa Sunda, dina ieu hal nyoko kana pamiarsa atawa lawan ngomongna, ka sahandapeun, ka saluhureun atawa ka sapantareun nepi ka merenah pamakanèanana, keuna kana kontèksna situasina.

2)      nu makè basa jeung nu dicaritakeun, panyatur bisa dibèda-bèda nurutkeun umurna (budak, rumaja, kolot), warugana (awèwè, lalaki, banci), kaayaan mèntalna (pinter, bodo, siger tengah), kamahèran basa (capètang, arapap-eureupeup, lumrah waè).Nu dicaritakeun mangrupa objèk omongan, diantarana mangrupa jalma, barang, kaayaan, atawa kajadian.

3)      galur omongan aya dua rupa, adegan omongan jeung laku basa.

4)      kasang tukang tempat, waktu, jeung suasana. Kasang tukang tempat nya èta tempat lumangsungna omogan, bisa di mana waè, diantaranadi imah, di jalan, di sawah, di kantor, di pasar, jstè. Waktu lumagsungna omongan, beurang, pasosorè, peuting, isuk-isuk, ayeuna, atawa baheula.Suasana lumangsungna, diantarana kaayaan dines (resmi, formal), sahinasna (teu resmi, informal), bisa dina kahirupan sapopoè bisa ogè dina upacara-upacara adat.

5)      alat nu digunakeun, bisa ngagunakeun lisan atawa tulisan. Tampolana pikeun ngedalkeun pamaksudan sok digunakeun isarah jeung gerak kinèsik saperti rengkuh, peta, jeung pasèmon. Sakapeung ngagunakeun alat bantu kayaning radio, tèlèvisi, surat, majalah, jeung telepon. Dipakèna alat bantu pikeun nambahan gancangna wawaran anu tetep kudu disaluyukeun jeung tempat, waktu, jeung suasana lumangsungna komunikasi basa.

6)      rasa, nada, kahayang. Rasa mangrupa sikep panyatur kana jejer atawa objèk nu dicaritakeun (bungah, sedih, handeueul, jstè). Nada mangrupa sikep panyatur  ka pamiarsa, sifatna subyektif sabab dipangaruhan ku pribadi panyaturna (sinis, nyungkun, meupeuh lemes, jeung ceplak pahang. Ragam basa nyoko kana rupa-rupa wacana atawa omongan anu dipakè dina waktu komunikasi. Bisa dibèdakeun jadi:

      ragam basa règional, balukar tina lokasi atawa tempat nu bèda: basa dialèk, basa wewengkon;

      ragam basa sosial, balukar tina ayana perbèdaan lokasi sosial: basa ka saluhureun, ka sasama, ka sahandapeun, jeung kumaha pancakakina atawa wawuh henteuna;

      ragam basa fungsional, balukar tina ayana perbedaan kalungguhan panyatur jeung jejer pedaran

      ragam basa temporal, balukar tina ayana perbedaan waktu kajadian: ragam basa Sunda bihari, kamari, kiwari, modern.

7)      amanat omongan. Eusi omongan nya èta pesan panyatur nu katarima ku pamiarsa, mangrupa wawaran, pananya, parèntah. Praduga patalina jeung kamustahilan, bisa kajadian henteuna, sartaprasarat nyindekkeun bener henteuna omongan. Implikatur, omongan atawa kalimah bisa ngaimplikasikun proposisi anu lain bagèan tina èta omongan. Proposisi anu diimplikasikeun tèh disebutna implikatur. Hiji omongan  bisa jadi miboga sababaraha implikatur nu tan wates wangen jumlahna.

Tangtu baè faktor-faktor tadi di luhur bisa diwuwuhan leuwih jembar nepi ka bisa dipasing-pasing, aya laku basa kahirupan sapopoè, mèdia massa (koran, majalah, buku), perpustakaan, kasenian, adat istiadat, agama, pamarèntahan, jrrd.

Pangdeudeul kamaheran milih laku basa nu merenah tangtu baè ngawengku kamampuh lafal/èjahan, struktur, kandaga kecap, nyarita, nulis, ngaregepkeun, jeung maca. Lian ti èta aya sawatara aspèk anu kaasup kana pangajaran pragmatik dina pangajaran basa Sunda:

a.       aspèk sosialisasi basa;

b.      aspèk intelektual;

c.       aspèk èmosional;

d.      aspèk informasi faktual;

e.       aspèk ngarèngsèkeun hiji hal; jeung

f.       aspèk moral.                                                          

Tina genep aspèk di luhur, bakal katitèn yèn pragmatik tèh mangrupa kagiatan-kagiatan ieu di handap:

a.       ngagunakeun basa lisan atawa tulisan keur nyumponan tujuan utama ngayakeun komunikasi jeung jalma sèjèn, upama baè:

(1)   biantara/ nyaritakeun rupa-rupa perkara

(2)   biantara/nyaritakeun milu bungah

(3)   biantara/ nyaritaeun kasedih.

b.      Nepikeun informasi faktual ka saluhureun, ka sasama, ka sahandapeun

c.       Ngagambarkeun suasana rasa (gumbira, resep, jengkel, jstè) dina kahirupan sapopoè.

d.      Ngagunakeun kecap-kecap panyambung: atuh da, da, geuning, paingan, singhoreng, sugan tèh, ku tan kitu, baruk, jstè.

Komponèn Pragmatik dina Bahan Ajar Basa Sunda Kurikulum Tingkat Satuan Pendidikan (KTSP)

Dina kaparigelan pragmatik penting ayana pangaweruh jeung kaparigelan umum basa nu ditètèlakeun dina bagèan-bagèan kurikulum, nya èta:

Unsur-unsur basa:

1)      Lafal/èjahan, anu mèrè pangaweruh makèna aksara, nuliskeun aksara, nuliskeun kecap,cara nulis unsur serepan, jeung tanda baca.

2)      Struktur, anu merè pangaweruh ngeunaan wangun kecap, frase, jeung kalimah anu merenah jeung bisa ditarima (lain tata basa nu sifatna tèoritis).

3)      Kosa kecap, anu mèrè pangaweruh mikawanoh kabeungharan kecap sangkan bisa nyiptakeun prosès komunikasi nu lancar.

Kagiatan makè basa dina pangajaran basa Sunda ngalibetkeun opat aspèk kaparigelan basa, diantarana:

1)      Ngaregepkeun

      Mampu ngaregepkeun, maham tur bisa mèrè sawangan kana rupa-rupa wangun jeung jenis wacana lisan.

2)      Nyarita

      Mampu nyarita èfèktif jeung èfisièn pikeun nepikeun pesan (pikiran, rasa, jeung kahayang) dina rupa-rupa wangun jeung jenis wacana lisan di sawatara kasempetan nyarita.

3)      Maca

      Mampu maca, maham, jeung mairan sarupaning wacana tulis.

4)      Nulis

      Mampu nulis èfèktif jeung èfisièn pikeun nepikeun pesan (pikiran, rasa, jeung kahayang).

Diasupkeunna bagèan pragmatik dina kurikulum mangrupa hiji tatapakan anu ajeg tur puguh pikeun sakumna jalma nu ilubiung dina ngayakeun jeung mèrè pangajèn kana pangajaran basa anu kudu dihontal. Jalma-jalma nu dimaksud, nya èta:

a)      nu nulis buku pangajaran

b)      pengawas sakola

c)      kepala sakola

d)     pangajèn hasil pangajaran (saperti ujian nasional)

Kurikulum bisa mantuan guru-guru kelas, dina hal:

a)      milih buku pangajaran anu saluyu

b)      nyieun parobahan jeung tambahan bahan pangajaran buku-buku nu dipilih sacara idèal

c)      nyieun sorangan bahan pangajaran keur kapentingan ngajar di kelas.  

Sababaraha conto bahan ajar pragmatik

a. Aspèk sosialisasi

Mènta idin ka kapala sakola yèn isuk moal bisasakola, lantaran rèk indit ka Jakarta ngalongok nu gering payah.

Èfa Farida       : ”Bapa, Efa badè nyungkeun widi, dinten ènjing moal tiasa sakola!”

Kapala sakola  : ” Na kunaon Èfa? Aya naon?”

Èfa Farida       : ”Numawi pun Nini teu damang wales. Parantos saminggu diopname di    Jakarta. Pun biang sareng pun Bapa ngajak ngalayad.”

Kapala sakola  : ”Oh, kitu! Nya heug baè ari kitu mah. Didungakeun sing salamet, jeung Ninina sing buru-buru sèhat. Salam ti Bapa kituh, nya!”

b. Aspèk intelèktual

 Nètèlakeun pasti henteuna hiji hal ku jalan nataan ciri-cirina.

Ilah   : ”Ku naon nya Èlis teu sakola? Boa gering!”

Fitri  : ”Ah henteu, Elis mah teu gering. Ngan kamari katempo asup ka kantor kapala sakola. Meureun rèk permisi.”

Ilah   : Permisi rèk ka mana?”

Fitri  : ”Teuing teu nyaho, da teu ngintip! Mun teu masalah mah, bèjana ninina gering.”

Ilah   : ”Di mana?”

Fitri  : ”Ceuk Elis mah di Jakarta.”

Ilah   : ”Euh, ari kitu mah atuh meureun Ida tèh rèk besuk ka Jakarta!”

Fitri  : ”Engkè baè urang tanyakeun lamun panggih jeung Elis!”

c. Aspèk èmosional

Nètèlakeun suasana rasa, upamana baè rasa gumbira.

Gina    : ”Linda, Risma ka dieu geura!”

Risma  : ” Aya naon Gina?”

Gina    : ”Ieu ilikan rapot Gina, basa Daèrah meunang peunteun 9!”

Linda   : ”Euleuh, cingan nempo! Ari rèngkingna ka sabaraha Da?”

Gina    : ”Gorèng, ngan kitu ukur rèngking 1,5!” Ceuk Gina ngabelenyèhbari kusiwel mèrè coklat ka Linda jeung ka Risma. ”Olèh-olèh ti Jakarta!”

d. Aspèk Informasi Faktual

Nètèlakeun informasi nu saujratna luyu jeung kanyataanana.

Rani     : ”Basa ka Jakarta kana naon Mukit?”

Mukit  : ”Kana karèta!”

Rani     : ”Jam sabaraha inditna?”

Mukit  : ”Jam 05.54!”

Rani     : ”Ari nini Mukit nyeri naon?”

Mukit  : ”Ceuk doktèrna mah liver jeung jantung!”

Rani     :  ”Naha ceuk doktèr?”

Mukit  : ”Da Nini mah teu bisa diajak ngobrol! Dina panto kamar aya tulisan ’Dilarang berbicara dengan pasèn!”

Rani     : ”Oh!”

e. Aspèk ngarèngsèkeun  hiji hal

Nètèlakeun hal anu kudu dirèngsèkeun.

Dèpi    : Esa, basa Dèpi teu ka sakola ay PR?”

Esa      : ”Aya! Puguh mani sasangklèng!”

Dèpi    : ”Nginjeum Dèp!”

Esa      : ”Pèk baè, ngan di imah. Cokot, nya!”

Dèpi    : Heug, engkè ari balik ti sakola. Bareng, nya!”

f. Aspèk moral

Nètèlakeun sikep nu ngahargaan laku hadè.

Yopa                           :  ”Bapa, Yopa katitipan serat ti pun bapa. Saurna hatur nuhun, Yopa parantos diwidian ngiring ngabesuk Nini ka Jakarta!”

Kapala Sakola             : ”Mana suratna?”

Yopa                           :”Ieu! Mung teu ngabantun olèh-olèh, nanaon, da teu kabujeng ka mamana!”

Kapala Sakola             : ”Sawios geulis, da Bapa mah teu ngarep-ngarep olèh-lèh; nu diarep-arep mah apanan Nini Yopa supaya buru-buru damang deui! Carioskeun seratna tos katampi kituh, nya!”

Yopa                           : ”Mangga! Permios atuh, Pa!”

Kapala sakola              : ”Heug!”

Pragmatik dina bahan ajar basa Sunda pikeun TK/RA

Kelompok A

Kompetensi dasar :

a. Nyarita ngeunaan diri sorangan, pangalaman, sarta ngajawab patalèkan nu basajan

b. Ngahubungkeun basa lisan jeung basa tulis (pra maca)

c. Ngucapkeun salam jeung sopan dina paripolah

Kelompok B

Kompetensi dasar:

a.       Ngaregepkeun jeung maham kana kecap jeung kalimah basajan sarta ngucapkeunana makè èjahan nu merenah.

b.      Lancar nyarita tur merenah ngeunaan diri sorangan, pangalaman, jeung hal laina.

c.       Ngahubungkeun basa lisan jeung tinulis ku cara macakelompok kecap jeung kalimah basajan

d.      Makè basa nu santun jeung paripolahna somèah (tatakrama Sunda)

e.       Molahkeun carita jeung lagu dina gerakan/maen peran

Pragmatik dina bahan ajar basa Sunda pikeun SD/MI

1.      Ngaregepkeun

a.       Ngalakukeun parèntah nu basajan

b.      Mairan ngaliwatan paripolah

c.       Ngaregepkeun tata cara atawa tata tertib diajar

d.      Ngaregepkeun bahasan ngeunaan kabersiahan jeung pakèan

e.       Ngeregepkeun bèwara

f.       Ngaregepkeun naon nu ditepikeun ku narasumber

g.      Ngaregepkeun pesen ku cara tatap muka atawa telepon

h.      Ngaregepkeun warta radio/TV

2.      Nyarita

a.       Nyungkeun widi

b.      Ngawanohkeun diri sorangan

c.       Paguneman jeung babaturan

d.      Ngajak babaturan

e.       Nyieun jangji jeung babaturan

f.       Ngawanohkeun babaturan

g.      Ngondang babaturan

h.      Namu ka imah babaturan

i.        Ngayakinkeun babaturan

j.        Ngobrol ngeunaan rupa-rupa sasatoan

k.      Ngobrol ngeunaan rupa-rupa kadaharan

l.        Nepikeun kahayang

m.    Nepikeun kritik atawa pujian

n.      Nyaritakeun karesep

o.      Ngawawancara narasumber

p.      Nepikeun pamadegan ngeunaan pasualan faktual

q.      Mèrè pasualan atawa hiji kajadian

r.        Nepikeun kritik makè alesan

s.       Biantara

t.        Sawala

3.      Maca

a.       Maca paragraf pèndèk tilu kalimah

b.      Maca bedas dèskripsi

c.       Maca bedas èksposisi

d.      Maca dina jero hatè karangan eksposisi

e.       Maca hawar-hawar karangan dèskripsi

f.       Maca tèrèh

g.      Maca tèks paguneman

h.      Maca bahasan di jero hatè

i.        Maca saliwat

j.        Maca tèrèh

k.      Maca intènsif

4.      Nulis

a.       Nyalin kalimah basajan

b.      Nyusun kalimah basajan

c.       Nyampurnakeun kalimah ngagunakeun tanda koma jeung tanda titik

d.      Nulis kalimah wawaran, parèntah, jeung pananya

e.       Nuliskeun bèwara

f.       Nuliskeun pangalaman

g.      Nuliskeun narasi

h.      Nuliskeun dèskripsi

i.        Nulis surat

j.        Nyusun paragraf

k.      Ngaringkes bacaan

l.        Nulis biantara

Pragmatik dina bahan ajar basa Sunda pikeun SMP/MTs

1.      Ngaregepkeun

         Ngaregepkeun sababaraha wangun paguneman (rèkaman, dibacakeun)

         Ngaregepkeun pidato

2.      Nyarita

         Nepikeun wawaran

         Nyaritakeun pangalaman

         Nepikeun pedaran

         Nyaritakeun jalma nu geus kasohor

         Nyarita ngaliwatan telepon

         Paguneman jeung babaturan sakelas

         Ngawawancara narasumber

         Debat dina sawaktu sawala

         Nepikeun informasi

         Nepikeun laporan lalampahan

         Ngaping acara kagiatan

         Mingpin sawala

         Nepikeun kritik kana mangrupa-rupa karya seni

         Biantara

         Sawala di kelas

3.      Maca

         Maca tèks paguneman

         Maca wacana kapahlawanan

         Maca wacana argumèntasi

         Maca artikel

         Maca pedaran karangan sorangan

         Maca wacana paguneman/naskah drama

4.      Nulis

         Nulis pangalaman

         Nulis biografi singget

         Nulis surat

         Nulis esai

         Nulis laporan

         Nulis warta

         Nulis tèks pidato

         Nulis hasil wawancara

         Nulis pedaran

Kacindekan

Pragmatik maluruh hubungan laku basa jeung konteks tempat kajadianana, waktuna, jeung kaayaan panyatur nu marakèna. Pragmatik ogè tangtuna maluruh hubungan ma’na jeung rupa-rupa situasi omongan. Laku basa bisa disingget UNGKARA. Pragmatik miboga peran pikeun pangajaran basa Sunda nya èta mikaweruh cara ngalakukeun hubungan komunikatif dina situasi jeung kontèks nu tangtu, dina ieu hal digolongkeun kana opat kaparigelan basa: ngaregepkeun, nyarita, maca, nulis.

Rèferènsi

Nababan, P. W. J. 1987. Ilmu Pragmatik (Tèori dan Penerapannya). Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Dirjèn Dikti, Proyèk Pengembangan Lembaga Pendidikan Tenaga Kependidikan.

Sudaryat, Yayat, Drs. 2007. Ulikan Wacana Basa Sunda. Bandung: CV. Geger Sunten.

Sudaryat, Yayat, Abud Prawirasumantri, & Karna Yudibrata. Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya.  

Tarigan, Henry Guntur, Prof., Dr. Pengajaran Pragmatik. Bandung: Angkasa.

________________. 2003. Raksarasa. Bandung: Geger Sunten.     

 _______________. 2007. Sonagar (Jurnal Bahasa dan Sastra Sunda serta Pengajarannya). Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daèrah FPBS UPI.

________________. 2007. Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. Bandung: Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat.