Abstrak
Ieu tulisan
mangrupa dèskripsi pangajaran pragmatik dina basa Sunda anu
ngalibetkeun aspek penting komunikasi basa hubunganana jeung pangajaran basa
Sunda di sakola. Tujuanana pikeun kamekaran pangajaran basa Sunda sangkan bisa
dipakè dina hirup kumbuh panyaturna,
anu dina ieu hal pamilon didik. Dina ieu tulisan dipedar ogè ngeunaan laku basa dina pamakèan basa Sunda anu mangaruhan prosès komunikasi basa.
Kecap konci: pangajaran, basa Sunda, pragmatik
Bubuka
Pangajaran di sakola kiwari nungtut
kaparigelan siswa jeung guruna. Pangajaran basa Sunda dipiharep bisa ngabantu siswa
mikawanoh dirina sorangan, ngungkabkeun gagasan jeung perasaan, ilubiung jeung
masarakat sarta ngagunakeun kamampuh analitis jeung imajinatif nu aya di
dirina. Pangajaran basa Sunda diarahkeun pikeun ningkatkeun kamampuh pamilon
didik dina ngalakukeun hubungan komunikasi ngagunakeun basa Sunda nu bener tur
merenah boh lisan boh tulisan. Lian ti èta, pangajaran basa Sunda dipiharep numuwuhkeun kapekaan dina
ngalakukeun hubungan sosial, sarta ngahargaan bèbèdaan jeung kasang tukang budaya Sunda. Pamilon didik dipiharep lain mampu maham kana
informasi anu lugas jeung tersurat wungkul, tapi informasi anu kias
jeung tersirat.
The Northwest Regional Education
Laboratory USA ngaidèntifikasi ayana genep konci dasar
pangajaran idèal
saperti ieu di handap.
1) Pangajaran mibanda ma’na: pamahaman,
relevansi, jeung ’penilaian’ pribadi miboga anu hubunganana raket patalina
jeung kapentingan siswa dina neuleuman eusi matèri pangajaran. Pangajaran hubunganana
deukeut jeung kahirupan nyata nepi ka siswa boga kasadaran diajar pikeun
kahirupan di mangsa nu bakal datang;
2) Nerapkeun pangaweruh: kamampuh siswa nerapkeun
pangaweruh anu geus dicangking dina kahirupan mangsa ayeuna atawa mangsa nu
bakal datang.
3) Pola pikir nu luhur: siswa bisa muka
pikirana kalawan kritis jeung kreatif dina ngumpulkeun data, pamahaman kana isu
jeung pikeun mèrè bongbolongan kana hiji masalah nua aya.
4) Kurikulum nu dimekarkeun kudu dumasar
standar. Eusi pangajaran kudu dipakaitkeun jeung standar lokal, provinsi,
nasional, kamekaran èlmu
pangaweruh jeung teknologi, sarta dunya gawè.
5) Rèsponsif kana budaya: guru kudu maham jeung
ngahargaan kana ajèn,
kapercayaan, jeung kabiasaan siswa, babaturan, pendidik, jeung masarakat
tempatna ngadidik.
6) Pangajèn autèntik: ngagunakeun rupa-rupa stratègi mèrè nilai (misalna pancèn terstruktur, kagiatan siswa, oservasi,
jstè) anu ngarèfleksikeun hasil diajar sabenerna.
Pangajaran basa dijalankeun ngaliwatan
pamarekan komunikatif, pamarekan tèmatis, jeung pamarekan terpadu. Pamarekan komunikatif
mèrè isarat sangkan pangajaran basa di sakola
diorientasikeun kana kamampuh makè basa
salaku alat komunikasi (lain ngan saukur tiori pangaweruh basa wungkul).
Pamarekan tèmatis mèrè saran sangkan pangajaran siswa dibeungkeut ngagunakeun tèma-tèma nu deukeut jeung kahirupan siswa, digunakeun pikeun sarana ngalatih
maca, ngaregepkeun, nulis, jeung nyarita. Pamarekan terpadu mèrè saran sangkan pangajaran basa tèh dumasar kana wawasan whole language, nya èta wawasan diajar basa nu intina mèrè saran sangkan kagiatan pangajaran basa dilakukeun terpadu antara maca,
ngaregepkeun, nulis, jeung nyarita. Ieu konsèp lamun dilaksanakeun dina jangka waktu nu
panjang bakal ngahontal kamampuh kemahawicaraan.
Prinsip anu kudu dijadikeun dasar ku guru
dina pangajaran basa Sunda nya èta
basa Sunda jadi hiji kaparigelan, diantarana pengintegrasian antara
wangun jeung harti, leuwih ngutamakeun kana kamampuh makè basa sacara praktis, sarta interaksi anu
produktif antara guru jeung siswa. Prinsip kahiji pangaweruh jeung kaparigelan
basa nu dicangking tèh
mangpaat pikeun komunikasi sapopoè (meaningful).
Prinsip kadua nya èta
siswa dipiharep bisa nyangking ide anu dikedalkeun ngaliwatan basa, boh lsan
boh tulisan, sarta mampuh ngedalkeun gagasan ngagunakeun basa, boh lisan boh
tinulis.
Alusna mah pangajaran basa cicing deui
dina tempat asalna, aya dina kalungguhan nu sabenerna, nya èta ngalatih siswa maca salobana, nulis
salobana, diskusi salobana, jstè.
Misalna, maca warta, maca carpon, maca iklan, ngaregepkeun wawaran, jstè, nepi ka basa jadi pangajaran nu bisa
mincut sarta ngandung mangpaat nu gedè keur siswa.
Kiwari, rèspon siswa kana pangajaran basa Sunda
kurang alus, katingali tina kurang dariana ngerjakeun pancen-pancen sarta
kurang makèna siswa kana pangajaran
basa Sunda nu geus diajarkeun dina kahirupan sapopoè. Ieu hal miboga sababaraha alesan, kahiji
siswa teu kapincut ku cara ngajarkeun guruna kusabab bisa jadi guru kurang
ngawasa matèri
pangajaran atawa kurang inovatif dina ngagunakeun mètode pangajaran, kadua basa Sunda
geus dianggap hèsè saacan nyoba diragakeun ku siswa sabab
dina basa sapopoèna
siswa teu makè basa
Sunda (jadi tugas guru pikeun numuwuhkeun motivasi siswa pikeun ngagunakeun
basa Sunda), katilu pangaweruh nu diajarkeun kurang deukeut jeung
kahirupan siswa.
Dumasar katerangan di luhur, pragmatik
miboga peran dina pangajaran basa dimana pangajaran pragmatik mèrè lolongkrang dina prosès
diajar ngajar basa Sunda sangkan siswa parigel tur mahèr ngagunakeun basa lisan jeung tulisan
pikeun kapentingan komunikasi praktis dina rupa-rupa kontèks jeung situasi katut rupa-rupa kaperluan
panyatur dina hirup kumbuhna.
Fungsi jeung Tujuan Pragmatik dina
Pangajaran Basa Sunda
Pragmatik
maluruh hubungan laku basa jeung konteks tempat kajadianana, waktuna, jeung
kaayaan panyatur nu marakèna. Pragmatik ogè tangtuna maluruh hubungan ma’na jeung rupa-rupa situasi omongan.
Bisa ogè disebutkeun sarat-sarat nu ngabalukarkeun luyu henteuna makè basa dina komunikasi boh lisan boh tulisan jadi pedaran utama
pragmatik. Ku kituna pragmatik mangaruhan pisan kana pangajaran basa Sunda nya èta fungsi komunikasi, nepikeun amanat/talatah ka nu lian (pikiran,
rasa, jeung kahayang) boh ku nyarita, nulis, ngaregepkeun, atawa maca. Jadi,
ana kitu, nu kudu diajarkeun tèh ceuk pragmatik mah
lain tiori/ pangaweruh ngeunaan basana (tata basa), tapi kamahèran ngagunakeun basa keur kaperluan komunikasi tèa. Pragmatik ngutamakeun latihan prakprakanana makè basa dina nyarita, nulis, maca, jeung ngaregepkeun; lain ngajarkeun
tata basa nu sipatna formal tur abstrak
Pangajaran pragmatik miboga peran pikeun
pangajaran basa Sunda anu ditètèlakeun dumasar tujuan ieu di handap.
1) Pamilon didik nyangking pangalaman basa
Sunda;
2) Pamilon didik ngajènan sarta reueus kana basa Sunda salaku
basa daèrah di Jawa Barat, nu
mangrupa basa indung pikeun masarakat panyaturna;
3) Pamilon didik ngarti kana basa Sunda tina
jihat wangun, harti, jeung fungsi, sarta mampuh ngagunakeun basa Sunda kalawan
luyu jeung krèatif
dina mangrupa-rupa kontèks
(tujuan, kaperluan, jeung kaayaan).
4) Pamilon didik mampu ngagunakeun basa Sunda
pikeun ningkatkeun kamampuh intelektual, ”kematangan” èmosional, jeung ”kematangan” sosial.
5) Pamilon didik miboga kamampuh jeung
kadisiplinanan dina makè basa
Sunda (nyarita, maca, nulis, jeung mikir)
Pragmatik jeung Peran Laku Basa dina
Pangajaran Basa Sunda
Pragmatik maluruh bagbagan makèna basa keur kaperluan nu tangtu dina hiji
situasi, patalina basa jeung kontèks makèna, atawa carana milih kalimah anu luyu
tur keuna jeung pangabutuh panyatur. Pragmatik ngulik kondisi umum komunikasi
basa anu ngawujud dina runtuyan kalimah. Ari runtuyan kalimah anu luyu jeung
kontèks makèna disebut wacana. Dina makèna basa, kontèks wacana ngarojong cara ngama’naan
omongan anu raket patalina jeung polah basa atawa laku basa.
Laku basa atawa
polah basa (language event, speech act) mangrupa paripolah omongan anu
dipakè ku panyatur waktu
komunikasi basa. Ku lantaran pangajaran basa Sunda mibanda fungsi komunikasi,
ku kituna aya sababaraha komponèn
omongan anu mangaruhan laku basa dina prosès komunikasi antara panyatur jeung
pamiarsa dina hirup kumbuhna, nya èta,
1) Undak-usuk basa, nya èta sopan santun makèna basa waktu ngalakukeun komunikasi.
Palebah dieu undak usuk basa atawa tata krama basa tèh jadi hiji sistem ngagunakeun ragam basa
anu raket patalina jeung kakawasaan, kalungguhan, kaakraban, jeung kontak
antara panyatur jeung pamiarsa katut jalma nu dicaritakeun.
Hal ieu mangrupa salah sahiji
tina sawatara pangajaran basa Sunda nu penting dipikaweruh siswa sangkan siswa
bisa ngagunakeun basa Sunda, dina ieu hal nyoko kana pamiarsa atawa lawan
ngomongna, ka sahandapeun, ka saluhureun atawa ka sapantareun nepi ka merenah pamakanèanana, keuna kana kontèksna situasina.
2) nu makè basa jeung nu dicaritakeun, panyatur bisa
dibèda-bèda nurutkeun umurna (budak, rumaja,
kolot), warugana (awèwè, lalaki, banci), kaayaan mèntalna (pinter, bodo, siger tengah), kamahèran basa (capètang, arapap-eureupeup, lumrah waè).Nu dicaritakeun mangrupa objèk omongan, diantarana mangrupa jalma,
barang, kaayaan, atawa kajadian.
3) galur omongan aya dua rupa, adegan omongan
jeung laku basa.
4) kasang tukang tempat, waktu, jeung
suasana. Kasang tukang tempat nya èta
tempat lumangsungna omogan, bisa di mana waè, diantaranadi imah, di jalan, di sawah,
di kantor, di pasar, jstè.
Waktu lumagsungna omongan, beurang, pasosorè, peuting, isuk-isuk, ayeuna, atawa
baheula.Suasana lumangsungna, diantarana kaayaan dines (resmi, formal),
sahinasna (teu resmi, informal), bisa dina kahirupan sapopoè bisa ogè dina upacara-upacara adat.
5) alat nu digunakeun, bisa ngagunakeun lisan
atawa tulisan. Tampolana pikeun ngedalkeun pamaksudan sok digunakeun isarah
jeung gerak kinèsik
saperti rengkuh, peta, jeung pasèmon.
Sakapeung ngagunakeun alat bantu kayaning radio, tèlèvisi, surat, majalah, jeung telepon. Dipakèna alat bantu pikeun nambahan gancangna
wawaran anu tetep kudu disaluyukeun jeung tempat, waktu, jeung suasana lumangsungna
komunikasi basa.
6) rasa, nada, kahayang. Rasa mangrupa sikep
panyatur kana jejer atawa objèk nu
dicaritakeun (bungah, sedih, handeueul, jstè). Nada mangrupa sikep panyatur ka pamiarsa, sifatna subyektif sabab
dipangaruhan ku pribadi panyaturna (sinis, nyungkun, meupeuh lemes, jeung
ceplak pahang. Ragam basa nyoko kana rupa-rupa wacana atawa omongan anu dipakè dina waktu komunikasi. Bisa dibèdakeun jadi:
ragam basa règional, balukar
tina lokasi atawa tempat nu bèda: basa dialèk, basa wewengkon;
ragam
basa sosial, balukar tina ayana perbèdaan lokasi sosial: basa ka saluhureun, ka sasama, ka sahandapeun, jeung
kumaha pancakakina atawa wawuh henteuna;
ragam
basa fungsional, balukar tina ayana perbedaan kalungguhan panyatur jeung jejer
pedaran
ragam
basa temporal, balukar tina ayana perbedaan waktu kajadian: ragam basa Sunda
bihari, kamari, kiwari, modern.
7) amanat omongan. Eusi omongan nya èta pesan panyatur nu katarima ku pamiarsa,
mangrupa wawaran, pananya, parèntah.
Praduga patalina jeung kamustahilan, bisa kajadian henteuna, sartaprasarat
nyindekkeun bener henteuna omongan. Implikatur, omongan atawa kalimah bisa
ngaimplikasikun proposisi anu lain bagèan tina èta
omongan. Proposisi anu diimplikasikeun tèh disebutna implikatur. Hiji omongan
bisa jadi miboga sababaraha implikatur nu tan wates wangen jumlahna.
Tangtu baè faktor-faktor tadi di luhur bisa
diwuwuhan leuwih jembar nepi ka bisa dipasing-pasing, aya laku basa kahirupan
sapopoè, mèdia massa (koran, majalah, buku), perpustakaan,
kasenian, adat istiadat, agama, pamarèntahan, jrrd.
Pangdeudeul kamaheran milih laku basa nu
merenah tangtu baè
ngawengku kamampuh lafal/èjahan,
struktur, kandaga kecap, nyarita, nulis, ngaregepkeun, jeung maca. Lian ti èta aya sawatara aspèk anu kaasup kana pangajaran pragmatik
dina pangajaran basa Sunda:
a. aspèk sosialisasi basa;
b. aspèk intelektual;
c. aspèk èmosional;
d. aspèk informasi faktual;
e. aspèk ngarèngsèkeun hiji hal; jeung
f. aspèk moral.
Tina genep aspèk di luhur, bakal katitèn yèn pragmatik tèh
mangrupa kagiatan-kagiatan ieu di handap:
a. ngagunakeun basa lisan atawa tulisan keur
nyumponan tujuan utama ngayakeun komunikasi jeung jalma sèjèn, upama baè:
(1) biantara/ nyaritakeun rupa-rupa perkara
(2) biantara/nyaritakeun milu bungah
(3) biantara/ nyaritaeun kasedih.
b. Nepikeun informasi faktual ka saluhureun,
ka sasama, ka sahandapeun
c. Ngagambarkeun suasana rasa (gumbira,
resep, jengkel, jstè) dina
kahirupan sapopoè.
d. Ngagunakeun kecap-kecap panyambung: atuh
da, da, geuning, paingan, singhoreng, sugan tèh, ku tan kitu, baruk, jstè.
Komponèn Pragmatik dina Bahan Ajar Basa Sunda Kurikulum
Tingkat Satuan Pendidikan (KTSP)
Dina kaparigelan
pragmatik penting ayana pangaweruh jeung kaparigelan umum basa nu ditètèlakeun dina bagèan-bagèan kurikulum, nya èta:
Unsur-unsur
basa:
1) Lafal/èjahan, anu mèrè pangaweruh makèna
aksara, nuliskeun aksara, nuliskeun kecap,cara nulis unsur serepan, jeung tanda
baca.
2) Struktur, anu merè pangaweruh ngeunaan wangun kecap, frase,
jeung kalimah anu merenah jeung bisa ditarima (lain tata basa nu sifatna tèoritis).
3) Kosa kecap, anu mèrè pangaweruh mikawanoh kabeungharan kecap sangkan bisa nyiptakeun prosès komunikasi nu lancar.
Kagiatan makè basa dina pangajaran basa Sunda
ngalibetkeun opat aspèk
kaparigelan basa, diantarana:
1) Ngaregepkeun
Mampu ngaregepkeun, maham tur bisa
mèrè sawangan kana rupa-rupa wangun jeung
jenis wacana lisan.
2) Nyarita
Mampu nyarita èfèktif jeung èfisièn pikeun nepikeun pesan (pikiran, rasa,
jeung kahayang) dina rupa-rupa wangun jeung jenis wacana lisan di sawatara
kasempetan nyarita.
3) Maca
Mampu maca, maham, jeung mairan
sarupaning wacana tulis.
4) Nulis
Mampu
nulis èfèktif jeung èfisièn pikeun nepikeun pesan (pikiran, rasa, jeung kahayang).
Diasupkeunna bagèan pragmatik dina kurikulum mangrupa hiji
tatapakan anu ajeg tur puguh pikeun sakumna jalma nu ilubiung dina ngayakeun
jeung mèrè pangajèn kana pangajaran basa anu kudu dihontal.
Jalma-jalma nu dimaksud, nya èta:
a) nu nulis buku pangajaran
b) pengawas sakola
c) kepala sakola
d) pangajèn hasil pangajaran (saperti ujian
nasional)
Kurikulum bisa mantuan guru-guru kelas,
dina hal:
a) milih buku pangajaran anu saluyu
b) nyieun parobahan jeung tambahan bahan
pangajaran buku-buku nu dipilih sacara idèal
c) nyieun sorangan bahan pangajaran keur
kapentingan ngajar di kelas.
Sababaraha conto
bahan ajar pragmatik
a. Aspèk sosialisasi
Mènta idin ka
kapala sakola yèn isuk moal bisasakola, lantaran rèk indit ka Jakarta ngalongok
nu gering payah.
Èfa Farida :
”Bapa, Efa badè nyungkeun widi, dinten ènjing moal tiasa sakola!”
Kapala sakola : ” Na kunaon Èfa? Aya naon?”
Èfa Farida : ”Numawi pun Nini
teu damang wales. Parantos saminggu diopname di Jakarta. Pun biang sareng pun Bapa ngajak
ngalayad.”
Kapala sakola : ”Oh, kitu! Nya heug
baè ari kitu mah. Didungakeun sing salamet, jeung Ninina sing buru-buru sèhat.
Salam ti Bapa kituh, nya!”
b. Aspèk intelèktual
Nètèlakeun pasti henteuna hiji hal ku jalan
nataan ciri-cirina.
Ilah :
”Ku naon nya Èlis teu sakola? Boa gering!”
Fitri : ”Ah henteu, Elis mah teu
gering. Ngan kamari katempo asup ka kantor kapala sakola. Meureun rèk permisi.”
Ilah :
Permisi rèk ka mana?”
Fitri : ”Teuing teu nyaho, da teu
ngintip! Mun teu
masalah mah, bèjana ninina gering.”
Ilah :
”Di mana?”
Fitri :
”Ceuk Elis mah di Jakarta.”
Ilah :
”Euh, ari kitu mah atuh meureun Ida tèh rèk besuk ka Jakarta!”
Fitri :
”Engkè baè urang tanyakeun lamun panggih jeung Elis!”
c. Aspèk èmosional
Nètèlakeun
suasana rasa, upamana baè rasa gumbira.
Gina :
”Linda, Risma ka dieu geura!”
Risma :
” Aya naon Gina?”
Gina :
”Ieu ilikan rapot Gina, basa Daèrah meunang peunteun 9!”
Linda :
”Euleuh, cingan nempo! Ari rèngkingna ka sabaraha Da?”
Gina : ”Gorèng, ngan kitu ukur
rèngking 1,5!” Ceuk Gina ngabelenyèhbari kusiwel mèrè coklat ka Linda jeung ka
Risma. ”Olèh-olèh ti Jakarta!”
d. Aspèk Informasi Faktual
Nètèlakeun
informasi nu saujratna luyu jeung kanyataanana.
Rani :
”Basa ka Jakarta kana naon Mukit?”
Mukit :
”Kana karèta!”
Rani :
”Jam sabaraha inditna?”
Mukit :
”Jam 05.54!”
Rani :
”Ari nini Mukit nyeri naon?”
Mukit :
”Ceuk doktèrna mah liver jeung jantung!”
Rani :
”Naha ceuk doktèr?”
Mukit : ”Da Nini mah teu bisa diajak
ngobrol! Dina panto kamar aya tulisan ’Dilarang
berbicara dengan pasèn!”
Rani :
”Oh!”
e. Aspèk ngarèngsèkeun hiji hal
Nètèlakeun hal
anu kudu dirèngsèkeun.
Dèpi : Esa, basa Dèpi teu ka sakola ay PR?”
Esa : ”Aya! Puguh mani sasangklèng!”
Dèpi : ”Nginjeum Dèp!”
Esa : ”Pèk baè, ngan di imah. Cokot, nya!”
Dèpi : Heug, engkè ari balik ti sakola. Bareng, nya!”
f. Aspèk moral
Nètèlakeun
sikep nu ngahargaan laku hadè.
Yopa : ”Bapa, Yopa katitipan serat ti pun bapa.
Saurna hatur nuhun, Yopa parantos diwidian ngiring ngabesuk Nini ka Jakarta!”
Kapala Sakola : ”Mana suratna?”
Yopa :”Ieu! Mung teu ngabantun
olèh-olèh, nanaon, da teu kabujeng ka mamana!”
Kapala Sakola : ”Sawios geulis, da Bapa mah teu
ngarep-ngarep olèh-lèh; nu diarep-arep mah apanan Nini Yopa supaya buru-buru
damang deui! Carioskeun seratna tos katampi kituh, nya!”
Yopa :
”Mangga! Permios atuh, Pa!”
Kapala sakola : ”Heug!”
Pragmatik dina bahan ajar basa Sunda
pikeun TK/RA
Kelompok A
Kompetensi dasar :
a. Nyarita ngeunaan diri sorangan, pangalaman,
sarta ngajawab patalèkan nu
basajan
b. Ngahubungkeun basa lisan jeung basa tulis (pra
maca)
c. Ngucapkeun salam jeung sopan dina paripolah
Kelompok B
Kompetensi dasar:
a. Ngaregepkeun jeung maham kana kecap jeung
kalimah basajan sarta ngucapkeunana makè èjahan nu merenah.
b. Lancar nyarita tur merenah ngeunaan diri
sorangan, pangalaman, jeung hal laina.
c. Ngahubungkeun basa lisan jeung tinulis ku
cara macakelompok kecap jeung kalimah basajan
d. Makè basa nu santun jeung paripolahna somèah (tatakrama Sunda)
e. Molahkeun carita jeung lagu dina
gerakan/maen peran
Pragmatik dina bahan ajar basa
Sunda pikeun SD/MI
1. Ngaregepkeun
a.
Ngalakukeun
parèntah nu basajan
b.
Mairan
ngaliwatan paripolah
c.
Ngaregepkeun
tata cara atawa tata tertib diajar
d.
Ngaregepkeun
bahasan ngeunaan kabersiahan jeung pakèan
e.
Ngeregepkeun
bèwara
f.
Ngaregepkeun
naon nu ditepikeun ku narasumber
g.
Ngaregepkeun
pesen ku cara tatap muka atawa telepon
h.
Ngaregepkeun
warta radio/TV
2. Nyarita
a.
Nyungkeun
widi
b.
Ngawanohkeun
diri sorangan
c.
Paguneman
jeung babaturan
d.
Ngajak
babaturan
e.
Nyieun
jangji jeung babaturan
f.
Ngawanohkeun
babaturan
g.
Ngondang
babaturan
h.
Namu
ka imah babaturan
i.
Ngayakinkeun
babaturan
j.
Ngobrol
ngeunaan rupa-rupa sasatoan
k.
Ngobrol
ngeunaan rupa-rupa kadaharan
l.
Nepikeun
kahayang
m.
Nepikeun
kritik atawa pujian
n.
Nyaritakeun
karesep
o.
Ngawawancara
narasumber
p.
Nepikeun
pamadegan ngeunaan pasualan faktual
q.
Mèrè pasualan atawa hiji kajadian
r.
Nepikeun
kritik makè alesan
s.
Biantara
t.
Sawala
3. Maca
a.
Maca
paragraf pèndèk tilu kalimah
b.
Maca
bedas dèskripsi
c.
Maca
bedas èksposisi
d. Maca dina jero hatè karangan eksposisi
e.
Maca
hawar-hawar karangan dèskripsi
f.
Maca
tèrèh
g.
Maca
tèks paguneman
h.
Maca
bahasan di jero hatè
i.
Maca
saliwat
j.
Maca
tèrèh
k.
Maca
intènsif
4. Nulis
a.
Nyalin
kalimah basajan
b.
Nyusun
kalimah basajan
c.
Nyampurnakeun
kalimah ngagunakeun tanda koma jeung tanda titik
d.
Nulis
kalimah wawaran, parèntah,
jeung pananya
e.
Nuliskeun
bèwara
f.
Nuliskeun
pangalaman
g.
Nuliskeun
narasi
h. Nuliskeun dèskripsi
i.
Nulis
surat
j.
Nyusun
paragraf
k. Ngaringkes bacaan
l.
Nulis
biantara
Pragmatik dina bahan ajar basa Sunda pikeun SMP/MTs
1. Ngaregepkeun
Ngaregepkeun
sababaraha wangun paguneman (rèkaman,
dibacakeun)
Ngaregepkeun
pidato
2. Nyarita
Nepikeun
wawaran
Nyaritakeun
pangalaman
Nepikeun
pedaran
Nyaritakeun
jalma nu geus kasohor
Nyarita
ngaliwatan telepon
Paguneman
jeung babaturan sakelas
Ngawawancara
narasumber
Debat
dina sawaktu sawala
Nepikeun
informasi
Nepikeun
laporan lalampahan
Ngaping
acara kagiatan
Mingpin
sawala
Nepikeun
kritik kana mangrupa-rupa karya seni
Biantara
Sawala
di kelas
3. Maca
Maca tèks paguneman
Maca
wacana kapahlawanan
Maca wacana argumèntasi
Maca artikel
Maca pedaran karangan sorangan
Maca wacana paguneman/naskah drama
4. Nulis
Nulis
pangalaman
Nulis
biografi singget
Nulis
surat
Nulis
esai
Nulis
laporan
Nulis
warta
Nulis
tèks pidato
Nulis
hasil wawancara
Nulis
pedaran
Kacindekan
Pragmatik
maluruh hubungan laku basa jeung konteks tempat kajadianana, waktuna, jeung
kaayaan panyatur nu marakèna. Pragmatik ogè tangtuna maluruh hubungan ma’na jeung rupa-rupa situasi omongan. Laku
basa bisa disingget UNGKARA. Pragmatik miboga peran pikeun pangajaran basa
Sunda nya èta mikaweruh cara ngalakukeun hubungan
komunikatif dina situasi jeung kontèks nu tangtu,
dina ieu hal digolongkeun kana opat kaparigelan basa: ngaregepkeun, nyarita,
maca, nulis.
Rèferènsi
Nababan, P. W. J. 1987. Ilmu
Pragmatik (Tèori dan Penerapannya). Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan,
Dirjèn Dikti, Proyèk Pengembangan Lembaga Pendidikan Tenaga Kependidikan.
Sudaryat,
Yayat, Drs. 2007. Ulikan Wacana Basa Sunda. Bandung: CV. Geger Sunten.
Sudaryat,
Yayat, Abud Prawirasumantri, & Karna Yudibrata. Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung:
Yrama Widya.
Tarigan, Henry Guntur, Prof., Dr. Pengajaran Pragmatik. Bandung:
Angkasa.
________________. 2003. Raksarasa. Bandung: Geger
Sunten.
_______________.
2007. Sonagar (Jurnal Bahasa dan
Sastra Sunda serta Pengajarannya).
Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daèrah FPBS UPI.
________________. 2007. Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa
dan Sastra Sunda. Bandung: Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat.
